Een man, 50 jaar, hij maakt geen oogcontact, wiebelt heel hard met zijn keurige gympie heen en weer. Hij ratelt, vertelt maar door over wat er speelt, hoe dat kan, dat het duidelijk geen burn-out is, die had zijn broer ook en dat zag er anders uit. ‘Dus ik denk dat het allemaal wel wat meevalt, maar de poh-ggz wilde toch graag dat ik even langskwam. Dus hier ben ik dan’. Glunderend, missie volbracht.
En dan word ik ontzettend nieuwsgierig. Wie is deze man die zoveel dubbele signalen geeft?
‘Ben je moe?’
‘Nee’
‘Nou, niet echt nee’
‘Nee?’
‘Misschien een beetje’
‘Ja, eigenlijk wel’
En daar liep de lucht er bijna letterlijk uit. Dat had ik alvast goed gezien. En dan begint het vraag en antwoordspel wat een intake is. En alleen maar omdat ik heel nieuwsgierig werd, leerde ik deze man stukje bij beetje kennen. Hij had namelijk de neiging om zichzelf voor de gek te houden. En daardoor kreeg ik steeds niet kloppende antwoorden zoals hierboven. Behalve als ik eens kritisch keek of mijn ongeloof liet zien. Dan verschoof zo’n antwoord een beetje, tot we bij het kloppende antwoord aankwamen.
Het loont om nieuwsgierig te zijn.
Als je iets écht wilt weten, als je geen genoegen neemt met een antwoord wat het niet helemaal lijkt te zijn, ontstaat er een gesprek. Een echt gesprek. In plaats van tevreden te zijn met een antwoord, welk antwoord dan ook. In een gesprek maak je contact, verbind je je met de ander. Je ziet de ander, hoort hem en zult hem uiteindelijk ook begrijpen. En laat dat nu de grootste behoefte van een cliënt zijn. Begrepen worden. Hij snapt het niet, dus daarom is hij bij jou. Wat moet hij als jij het ook niet snapt?
(En als je het ook even niet helder ziet, bespreek je dat. Ook dan heb je hem gezien want hij voelt zelf ook dat het allemaal niet helemaal klopt. Ergens diep van binnen. Maar het is jouw klus om het te doorzien en te zorgen dat hij zich hier bewust van wordt. Zolang hij dit onbewust doet, weet hij het niet echt en kan moeilijk bijsturen.)
Als jij het snapt, kunnen jullie aan de slag. Zie je het niet, maar je zegt niets, dan start het bungelen. Alsof hij letterlijk aan een draadje hangt en niet weet waar hij naartoe moet. Met als gevolg: radeloosheid. En in geval van deze meneer gaat dan de denktank nog veel harder aan het werk. Met allerlei niet kloppende conclusies tot gevolg. Waarop niet handige keuzes volgen en dan wordt het een bittere zoektocht.
Ik ben ooit begonnen op een afdeling voor mensen met een verstandelijke beperking en psychische problemen. Ik was nog wat onzeker en vond dat ik dingen wel moest snappen. Sneu als ik het niet snapte. De gemiddelde mens met een verstandelijke beperking heeft moeite zichzelf goed te verwoorden, is niet perse duidelijk. Dus ik kreeg bijzondere antwoorden. Geen idee wat het betekende. Maar nam er genoegen mee. Het gevolg was dat ik geen idee had wat er speelde en dus ook niet wist wat we moesten gaan doen. En dan gingen we aan de slag, hoe dan ook. Tot ik ontdekte dat ik door moest vragen. Met een beetje hulp konden de meeste cliënten namelijk verrassend helder uit de hoek komen.
Terugval
In de praktijk zie ik regelmatig mensen die echt radeloos en wanhopig zijn. Ze hebben al een aantal rondjes in de hulpverlening gedraaid, maar komen steeds op hetzelfde punt uit. Terugval. Weer in het oude. En het frustreert. Het maakt dat mensen denken dat ze een hopeloos geval zijn. Vaak zijn ze niet goed gehoord. Er werden vragen gesteld, lijstjes afgevinkt, vragenlijsten ingevuld, diagnoses gesteld en de wortel van het probleem bleef liggen. Tot je iemand leert kennen en ook deze pijn kunt zien. Dan weet je ook meteen hoe belangrijk het is dat jij het nu anders gaat doen. Zodat het voor eens en voor altijd anders wordt.
Als je nieuwsgierig wordt, leer je iemand kennen en ga je van de meeste mensen kleine beetjes houden. En dat helpt.
